ด้วยสถานการณ์ปัจจุบันที่มีแนวโน้มน้ำมันราคาสูงขึ้นในยุคปัจจุบัน วันนี้ Factorium จึงอยากพาทุกคนมาทำความรู้จักกันว่า “จาก Petrolium สู่พลังงานอุตสาหกรรม” ให้เราใช้มีกระบวนการเกิด การค้นพบ และทำงานอย่างไรบ้าง..
Petroleum ปิโตรเลียม คืออะไร ? มารู้จักเบื้องต้นไปพร้อมๆกันค่ะ
Petrolium คือ สารประกอบไฮโดรคาร์บอนที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติจากการทับถม และแปรสภาพของซากสิ่งมีชีวิตทั้งพืชและสัตว์ในชั้นหินภายใต้ความร้อนและความดันมหาศาล ที่ในปัจจุบันความต้องการของพลังงานยิ่งทวีคูณขึ้น สูงขึ้น กิจวัตรประจำวันต่างๆ รวมทั้งภาคอุตสากรรมใหญ่ๆ หรือโรงงานผลิตไฟฟ้า ก็ต้องพึ่งพาพลังงานเหล่านี้เพื่อใช้ในการขับเคลื่อน
รู้ไหมว่าสถานะตามธรรมชาติของ Petroleum แบ่งได้กี่ชนิด ?
Petrolium แบ่งตามสถานะในธรรมชาติได้ 2 ชนิด คือ น้ำมันดิบ (Crude Oil) และก๊าซธรรมชาติ (Natural Gas)
น้ำมันดิบ (Crude Oil) มีสถานะตามธรรมชาติเป็นของเหลว ประกอบด้วยสารประกอบไฮโดรคาร์บอนชนิดระเหยง่าย แบ่งเป็น 3 ชนิด ตามคุณสมบัติ และชนิดของไฮโดรคาร์บอนที่ประกอบอยู่ คือ
1. น้ำมันดิบชนิดที่ไม่มีไขมาก (Paraffin base)
2. น้ำมันดิบชนิดที่มียางมะตอยมาก (Asphalt/naphthenic base)
3. น้ำมันดิบชนิดผสม (Mixed base) เป็นน้ำมันดิบพื้นฐานชนิดผสมกันระหว่างชนิดมีไขมากและชนิดที่มียางมะตอยมาก
ก๊าซธรรมชาติ (Natural Gas) มี 2 ชนิดคือ
1. ก๊าซแห้ง (Dry gas) มีน้ำหนักเบาสุด มีองค์ประกอบเป็นมีเทนซะส่วนมาก
2. ก๊าซเปียก (Wet gas) มีองค์ประกอบของก๊าซธรรมชาติเหลว เช่น อีเทน โพรเพน บิวเทน เพนเทน และเฮกเซน
มีเชื้อเพลิงอะไรบ้างที่ใช้ในชีวิตประจำวัน..
น้ำมันเบนซิน (Gasoline)เชื้อเพลิงที่ใช้กับเครื่องยนต์
น้ำมันก๊าด (Kerosene) เชื้อเพลิงสำหรับรถแทรกเตอร์ และงานเคลือบเครื่องปั้นดินเผา
น้ำมันดีเซล (Diesel) เชื้อเพลิงที่ใช้กับรถแทรกเตอร์ หัวจักรรถไฟ รถบรรทุก รถโดยสาร เรือประมง
น้ำมันเตา (Fuel oils) เชื้อเพลิงที่ใช้กับเครื่องยนต์เรือเดินสมุทร เครื่องกำเนิดไฟฟ้าขนาดใหญ่
แก๊สธรรมชาติและแก๊สหุงต้ม (LPG) เป็นเชื้อเพลิงสำหรับการหุงต้ม และเป็นเชื้อเพลิงสำหรับรถยนต์ได้
มาดูเส้นทางการค้นหาพลังงานที่เราใช้ในปัจจุบันกันดีกว่าค่ะ ว่ามีการสำรวจหา Petroleum อย่างไรบ้าง
การสำรวจปิโตรเลียมนั้นจะเป็นไปด้วยความยาก และหลากหลายขั้นตอนกว่าจะได้พื้นที่สำหรับการสำรวจนั้นต้องมีการหาข้อมูลมากมาย ที่เกี่ยวข้องกับขนาด รูปทรง ระดับความลึกจากพื้นผิวโลก ที่สำคัญคือต้องมีการประเมินคุณภาพของปิโตรเลียมด้วยนะคะ ว่ามีความเหมาะสมในการดำเนินการต่อไปหรือไม่
วันนี้เราจะพามารู้จักกับ 3 ขั้นตอนการสำรวจแบบง่ายๆ แต่ลงลึกไปที่ขั้นตอนสุดท้ายหรือที่เรียกว่า “ขั้นตอนการเจาะสำรวจ” ขั้นตอนที่มั่นใจได้ว่าเจอปิโตรเลียมแน่นอน! มาดูพร้อมๆกันนะคะว่าขั้นตอนดังกล่าวจะมีการทำงานอย่างไร และอุปกรณ์ใดบ้างในการค้นหา
มาเริ่มกันที่ ขั้นที่ 1 การสำรวจทางธรณีวิทยา (Geological Explorations) เป็นการสำรวจเบื้องต้น ด้านธรณีวิทยาปิโตรเลียม เพื่อหาลักษณะรูปแบบการวางตัวของชั้นหิน ชนิดของหิน อาศัยข้อมูลจากภาพถ่ายทางอากาศ ภาพถ่ายดาวเทียม เพื่อนำมาวิเคราะห์เพื่อการสำรวจทางธรณีฟิสิกส์
ส่วนขั้นที่ 2 การสำรวจทางธรณีฟิสิกส์ (Geophysics Explorations) เป็นการสำรวจเพื่อหาข้อมูลรูปแบบการวางตัวของชั้นหินใต้ผิวโลก โดยอาศัยสมบัติทางกายภาพที่แตกต่างกันของชั้นหินการสำรวจทางธรณีฟิสิกส์ มีหลายวิธี ดังนี้
– การวัดความเข้มสนามแม่เหล็กโลก
– การวัดค่าความโน้มถ่วงของโลก
– การวัดค่าความไหวสะเทือน
ขั้นตอนสุดท้ายคือ ขั้นที่ 3 การเจาะสำรวจ (Drilling) ที่บอกให้รู้ถึงความยากง่ายของการขุดเจาะเพื่อนำปิโตรเลียมมาใช้ และบอกให้รู้ว่าสิ่งที่กักเก็บอยู่เป็นแก๊สธรรมชาติหรือน้ำมันดิบมีปริมาณมากน้อยเพียงใด หากยืนยันได้ว่ามีปริมาณเพียงพอก็เริ่มทำการขุดเจาะในขั้นต่อไป
ทั้งนี้อุปกรณ์ในการขุดเจาะล้วนแล้วแต่ต้องการการบำรุงรักษาที่ดีอยู่เสมอ หากเครื่องมือที่ใช้เกิดการเสียหาย เก่าแก่ อาจทำให้เกิดปัญหาทางด้านสิ่งแวดล้อมได้ เช่น เศษหินที่กลายเป็นฝุ่นลอยในอากาศ การรั่วไหลของก๊าซ หรือปิโตรเลียมที่ถูกดันขึ้นมาระหว่างที่เครื่องมือการเจาะสำรวจชำรุดได้
โดยอุปกรณ์และเครื่องมือในขั้นตอนที่ 3 นั้นจะเป็นกลไกของเครื่องจักรและเทคโนโลยีเข้ามาเกี่ยวข้อง เพื่อให้เกิดความแม่นยำและง่ายต่อการสำรวจค่ะ มาดูกันว่าประกอบไปด้วยเครื่องมืออะไรบ้าง
เครื่องมือที่ 1 แท่นเจาะ (Drilling Rig)ความยากง่ายของกระบวนการเจาะจะเป็นตัวกําหนดระดับของความซับซ้อนของแท่นเจาะเอง โดยจะถูกแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลักคือ
บนบก (Onshore) และในทะเล (Offshore) ได้แก่ แท่นขุดเจาะแบบน้ำตื้น (SwamBarge), แท่นขุดเจาะแบบยกขาตั้ง (Jack-up), แท่นขุดเจาะแบบเทนเดอร์ (Tender Rig), แท่นขุดเจาะแบบลอยตัวกึ่งจม (Semi-Submersible), เรือขุดเจาะน้ำลึก (Drill Ship)
2.เครื่องมือที่ 2 เครื่องขุดเจาะ (Drill String) เพื่อการสํารวจปิโตรเลียมทั้งบนบกและในทะเล มีลักษณะที่ค่อนข้างคล้ายคลึงกัน คือเป็นสว่านหมุน โดยมีอุปกรณ์สำคัญหลักๆ อยู่ 2 ชิ้น เป็น หัวเจาะ (Drill bit) และก้านเจาะ (Drill pipe)
เครื่องมือที่ 2 ในการสำรวจ Petroleum นั้นมีการใช้หัวเจาะถึง 2 แบบ
– Roller cone bit มี 3 Cone ซี่บน Cone ทำด้วย Tungsten Carbine มีการทำงานด้วยการหมุนก้านเจาะ หัวเจาะจะหมุนขบกันไปเรื่อยๆ กลไกในการขุดจะเป็นแบบ Crunching หรือ Hammering ซี่บนหัวเจาะจะทำให้หินแตกออกมา ยิ่งน้ำหนักกดมาก หินยิ่งแตกง่าย
– Fixed-cutter bit หรือ PDC (Polycryterized Diamond Compact) หัวเจาะแบบ PDC ใช้หลักการเฉือน หรือ Shear ตัว Cutter จะปาดหินออกเป็นชิ้นๆ
ส่วนก้านเจาะ (Drill pipe) ที่เหมือนท่อธรรมดาแต่การทำงานไม่ธรรมดา
พื้นฐานส่วนใหญ่ของก้านเจาะจะใช้กันอยู่ที่ขนาด 3.5 นิ้ว 4 นิ้ว หรือ 5 นิ้ว เป็นท่อนตรงกลาง ยาวท่อนละประมาณ 10 เมตร และเพื่อให้เจาะได้ลึกตามต้องการ จึงต้องนำก้านเจาะแต่ละท่อนมาขันเกลียวต่อกันให้ยาวยิ่งขึ้น
ท่อที่ต่อกันแล้วจะปั๊มน้ำโคลนลงไปผ่านทางก้านขุดไปออกทางรูจมูก (nozzle) ของหัวขุด ปั่นหมุนก้านขุดที่ปลายด้านบนแท่นลงบนชั้นหิน
โดยการสำรวจปิโตรเลียม ต้องมีการเฝ้าระวังไม่ให้เกิดเหตุการณ์น้ำมันรั่วไหล (Oil Spill) ลงสู่พื้นที่ชุมชน และทะเล ต้องหมั่นตรวจสอบให้ระบบการทำงานของเครื่องจักร หัวจักรที่ทำการขุดเจาะสมบูรณ์ 100% อยู่เสมอ
แน่นอนว่าเครื่องจักรเองก็มีระยะเวลาการใช้งานที่มีข้อจำกัดอยู่เหมือนกัน หากใช้งานโดยขาดการสังเกตุ ถูกละเลยหรือลืมเปลี่ยนถ่ายน้ำมันเครื่อง และขาดการบำรุงรักษาที่ดี การทำงานของเครื่องจักรอาจหยุดชะงักจนทำให้เกิดปัญหาที่ก่อให้เกิดความเสียหายได้
การหมั่นตรวจ Check ระบบการทำงานของเครื่องจักร หัวจักร และการเปลี่ยนถ่ายน้ำมันเครื่องอย่างสม่ำเสมอจึงเป็นเรื่องที่ควรให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก
เห็นไหมคะว่า..กว่าจะมีการเปลี่ยนแปลงจากปิโตรเลียมสู่พลังงานให้เราใช้กันในแต่ละวันไม่ใช่เรื่องง่ายๆเลยค่ะ ต้องมีการลงแรง ลงทุนอุปกรณ์เครื่องจักร และการบำรุงรักษาอุปกรณ์ให้สมบูรณ์และมีความพร้อมในการทำงานอยู่เสมอ
ป้องกันข้อผิดพลาดในการเปลี่ยนถ่ายน้ำมันเครื่องด้วย Factorium CMMS
จะดีกว่าไหมหากเปลี่ยนงานซ่อมบำรุงให้เป็นเรื่องง่ายด้วย Factorium CMMS บริหารงานซ่อม ให้มีประสิทธิภาพด้วยการจัดเก็บข้อมูลได้อย่างเป็นระบบ พร้อมฟังก์ชันที่อำนวยความสะดวกให้กับงานด้วยการแจ้งเตือนแบบ Realtime เพิ่มความสะดวกให้ทุกการทำงาน
หากสนใจสามารถทดลองใช้ Freemium Factorium CMMS ได้ฟรีผ่านทาง IOS และ Android หรือกดที่ Link https://free.systemstone.com ได้เลยค่ะ เรายังมีโปรโมชันพิเศษจาก Factorium CMMS และบางจาก สำหรับเพื่อนๆทุกโรงงาน แค่เปลี่ยนมาใช้น้ำมันบางจาก รับส่วนลดเน้นๆ สูงสุด 100% (เงื่อนไขเป็นไปตามที่บริษัทกำหนด)
ขอขอบคุณข้อมูลดีๆจาก : จากกรมเชื้อเพลิงธรรมชาติ และวิชาการธรณีไทย
Website: https://factorium.tech/
Facebook: https://www.facebook.com/factorium.tech
Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCAHWs01GOZJ2_8gehIsdGpw
